W ostatnich latach sektor rolny zmaga się z narastającym kryzysem, będącym rezultatem połączenia trudności ekonomicznych, wyzwań klimatycznych oraz napięć politycznych. Rosnące koszty produkcji, niestabilność rynków zbytu, coraz częstsze ekstremalne zjawiska pogodowe oraz zmieniające się regulacje prawne tworzą razem złożoną i długotrwałą sytuację kryzysową, która znacząco osłabia kondycję gospodarstw rolnych i zagraża stabilności całej branży.

23 lipca br. premier Donald Tusk ogłosił zmiany w składzie rządu. Stanowisko ministra rolnictwa i rozwoju wsi objął Stefan Krajewski, który zastąpił dotychczas pełniącego tę funkcję Czesława Siekierskiego. Podczas swojej pierwszej konferencji prasowej po objęciu urzędu nowy minister przedstawił kluczowe zagadnienia dla przyszłości polskiego rolnictwa, wskazując jako jeden z priorytetów projekt ustawy o aktywnym rolniku. Niespełna dwa tygodnie później dokument został wpisany do wykazu prac legislacyjnych. Propozycja zmiany definicji „aktywnego rolnika” powstała w odpowiedzi na liczne postulaty i wnioski zgłaszane przez rolników indywidualnych, a także izby i organizacje rolnicze. W proponowanym projekcie zmian definicja „aktywnego rolnika” nie będzie uzależniona od skali produkcji, wartości sprzedaży płodów rolnych ani wysokości poniesionych nakładów. Ministerstwo podkreśla, że aktywność rolnicza ma być weryfikowana na podstawie rzeczywistych kosztów lub przychodów z działalności, a rolnicy zyskają możliwość samodzielnego wyboru sposobu udokumentowania prowadzenia gospodarstwa. Przewiduje się, iż ustawa o „aktywnym rolniku” może wejść w życie już w IV kwartale 2025 roku – więcej szczegółów o tej ustawie znajdą Państwo tutaj

Rynek zbóż

W całej Polsce trwają intensywne prace żniwne. Tegoroczne żniwa należą do najtrudniejszych w ostatnich latach. Kapryśna pogoda, z przewagą dni deszczowych i brakiem stabilnych „okien pogodowych”, znacznie utrudniała prace polowe. Ulewne deszcze przeplatane krótkimi okresami słońca powodowały opóźnienia w zbiorach, uniemożliwiały wjazd maszyn na pola, a w wielu miejscach doprowadzały do zalania upraw. Szczególnie trudna sytuacja panowała na glebach o cięższej strukturze, gdzie wysoka wilgotność utrzymywała się przez wiele dni. Rolnicy relacjonują, że tegoroczny sezon wymagał wyjątkowej elastyczności w planowaniu i poniesienia dodatkowych kosztów, m.in. suszenia i czyszczenia ziarna. Wysoka wilgotność ziarna, często przekraczająca 15–18%, nie spełniała norm punktów skupu, co dodatkowo spowalniało tempo prac. W wielu rejonach obserwuje się porastanie pszenicy na kłosach, co obniża jakość i wartość handlową plonów. Żniwa 2025 pokazują, jak bardzo rolnictwo jest dziś uzależnione od pogody i sytuacji rynkowej. Choć poprawa pogody w ostatnich dniach pozwoliła przyspieszyć prace, a w części województw zbiory są już na finiszu, wielu rolników obawia się, że straty i niskie ceny pozostawią trwały ślad w kondycji ekonomicznej gospodarstw.

Do trudnych warunków pogodowych dochodzą problemy rynkowe. Ceny skupu zbóż, szczególnie pszenicy, pozostają na bardzo niskim poziomie, niższym niż w roku ubiegłym, i nie rekompensują kosztów produkcji. Z naszych kalkulacji wynika, że na ten moment jakąkolwiek opłacalność przynosi uprawa rzepaku.  Dodatkowe potrącenia za zanieczyszczenia i jakość ziarna jeszcze bardziej obniżają dochody gospodarstw. W związku z niskimi cenami zbóż, KRIR interweniowała w tej sprawie u Ministra – więcej szczegółów znajdą Państwo tutaj

Wielkopolska Izba Rolnicza od dawana apeluje o strukturalne rozwiązanie problemu opłacalności produkcji zbóż w Polsce poprzez odbudowę pogłowia trzody chlewnej, redukcję areału produkcji zbóż poprzez dywersyfikację upraw w kierunku roślin motylkowych oraz produkcję paliw.

Wykres 1. Ceny pszenicy konsumpcyjnej w sierpniu w latach 2015–2025"

Wykres 2. Ceny rzepaku w sierpniu w latach 2015–2025:

Rynek trzody chlewnej

Sytuacja na rynku trzody chlewnej od dawna pozostaje bardzo niestabilna. Ceny utrzymują się na niskim poziomie – przez pewien czas spadły nawet poniżej 6 zł/kg, obecnie wynoszą ok. 6,20 zł/kg. Przyczyną jest wciąż wysoka nadwyżka tuczników w krajach Unii Europejskiej, sięgająca około 30%, wynikająca przede wszystkim ze spadku eksportu wieprzowiny do Chin. Niestety nadal pojawia się wirus ASF z którym nie możemy sobie poradzić. ASF to wirus, który najczęściej atakuje trzodę chlewną, szczególnie w okresie letnim. W tym roku na ten moment odnotowaliśmy 11 potwierdzonych ognisk ASF u świń. Najwięcej ognisk wystąpiło w województwie lubelskim (6), zachodniopomorskim (3) oraz po jednym w pomorskim oraz niestety w Wielkopolsce (powiat śremski). W wyniku wystąpienia tych ognisk wybito ponad 14000 świń (nie są znane jeszcze szczegóły wystąpienia ostatniego 11 ogniska). 

Rynek mleka

Rynek mleka już od dłuższego czasu charakteryzuje się stabilnymi cenami pozwalającymi pokryć koszty produkcji i odnieść zysk z tej produkcji. Polska umacnia swoją pozycję na międzynarodowym rynku mleka i jego przetworów co daje naszym producentom i przetwórcom stabilne perspektywy rozwoju. Mniejsze gospodarstwa wygaszają produkcję a pozostali rolnicy zwiększają jej skalę i inwestują w nowoczesne technologie pozywające na automatyzację doju czy zadawania pasz. Kluczem do sukcesu ekonomicznego jest dostęp do własnej bazy paszowej, z czym wiele gospodarstw ma problem ze względu na brak zasobów ziemi rolnej.  

Rynek bydła mięsnego

Na tym rynku utrzymują się bardzo wysokie ceny z lekkimi korektami. Ten trend powinien się utrzymać w przyszłości, ponieważ brakuje zwierząt do uboju. Sytuację może zmienić wejście w życie umowy Mercosur i napływ wołowiny z Argentyny czy Brazylii. 

Opracowanie: Andrzej Przepióra, Aleksander Poznański

Wielkopolska Izba Rolnicza